برپايه نتايج تحقيقات مختلف خطر سكته هاي قلبي در غيرسيگاريهاي همنشين با افراد سيگاري ۳۰ درصد بيش از سايرين است
برپايه نتايج تحقيقات مختلف خطر سكته هاي قلبي در غيرسيگاريهاي همنشين با افراد سيگاري ۳۰ درصد بيش از سايرين است
یا علی مدد
-------------------------------------------------
اخبار ومسائل پزشکی روز
--------------------------------------------------
برای برگرداندن نام خليج فارس به نقشه ماهواره اي و آنلاين گوگل ارت نياز به 1 ميليون امضا است.لطفا كليك نمائيد.
-------------------------------------------
آلودگي آب هوا و خاكي كه در آن زيست مي كنيم منشا بروز صدها نوع بيماري شناخته شده در انسان است هموطن من : به نظر شما هر يك از ما چقدر مي توانيم در پيشگيري از بروز و همه گيري بيماري هاي ناشي از محيط زيست آلوده موثر باشيم ؟
به منظور جلوگيري از انتقال بيماري اوريون به ديگر كودكان, كودك مبتلا به اوريون بايد حداقل تا9 روز بعد از شروع تورم غدد بناگوشي از حضور در مدرسه خودداري كند
هنگام ابتلاي كودك به اسهال در صورتي كه كودك شيرخوار است تعداد دفعات شيردهي را افزايش دهيد و در كودكان بزرگترافزون بر غذاهاي روزانه از غذاهاي آبكي مانند سوپ و آش در رژيم غذايي وي استفاده كنيد براي جبران آب از دست رفته كودك به او مايعاتي مانند چاي كمرنگ ,لعاب برنج دوغ و اوآراس بدهيد و از دادن نوشيدني هاي صنعتي مانند نوشابه و آب ميوه هاي صنعتي به كودك مبتلا به اسهال خودداري كنيد
اگر شيوع سيگار كشيدن قبل يا طي سه ماهه اول بارداري متوقف شود از تولد سالانه ۱۳۰۰ كودك كم وزن پيشگيري مي شود
بعضي از غذاها مانند رب پنير و نان سديم بيشتري نسبت به غذاهاي ظاهرا شور دارند و گاه بيشتر نمك و سديمي كه وارد بدن ميشود از اين طريق است
در صورت ابتلا به بيماري ديابت بايد از پوشيدن كفشهاي تنگ خودداري كرد هرگز بدون جوراب راه نرويد و هر ۴ تا ۶ ساعت كفش هاي خود را از پا خارج كنيد به ياد داشته باشيد از ته گرفتن ناخنها گاه سبب بروز زخم و عوارض حاصل از ديابت در پا مي شود
مهرو موم كردن شياردندانها با استفاده از مواد شيار بند يكي از موثرترين روشهاي پيشگيري از پوسيدگي دندانهاي كودكان به شمار مي رود توجه داشته باشيد دندانپزشكان براي پاك كردن دندانهاي كودكان استفاده از خلال دندان را توصيه نمي كنند
چگونه ارايهكننده كمكهاي اوليه باشيم
يادگيري كمكهاي اوليه از يك كتاب راهنما يا يك دوره آموزشي، با آنچه در واقعيت اتفاق ميافتد كاملاً مشابه نيست. اكثر ما در برخورد با «موارد حقيقي» دچار نگراني ميشويم. با مقابله كردن با اين نوع احساسات، بهتر قادر به برخورد با موارد غيرمنتظره خواهيم بود.هر آنچه در توان داريد، انجام دهيدعلم كمكهاي اوليه، سختگير نيست و خطاهاي انساني را ميپذيرد. حتي با درمان مناسب و سختترين كوششهاي شما، امكان دارد مصدوم در حد انتظار پاسخ ندهد. بعضي وضعيتها حتي با بهترين مراقبت پزشكي، به ناچار به مرگ منتهي ميشوند. اگر در حد توان تلاش كنيد، وجدان شما آسوده خواهد بود.خطرها را ارزيابي كنيداصل طلايي و اوليه آن است كه «اول سعي كنيد ضرر نرسانيد». بايد از درماني استفاده كنيد كه به احتمال قوي براي مصدوم مفيد واقع ميشود و نبايد فقط از جهت اينكه كاري انجام داده باشيد، درماني را به كار ببريد كه در مورد كارايي آن اطمينان نداريد. اصل «انسان نيكوكار»، از افرادي كه در وضعيت اورژانس براي كمك به ديگران پا به صحنه ميگذارند، حمايت ميكند ولي از افرادي كه حد و مرزهاي پيشرفته شده را زير پا ميگذارند، پشتيباني نميكند. اگر خونسردي خود را حفظ كنيد و از راهكارهاي مشخص شده در اين كتاب پيروي كنيد، نيازي به نگراني درباره عواقب قانوني نخواهيد داشت.مسؤوليتهاي شمامسؤوليتهاي ارايهكنندگان كمكهاي اوليه بهطور مشخص تعيين شده است. اين موارد عبارتند از:
ارزيابي سريع و بيخطر يك وضعيت اورژانس و فراخواني كمكهاي مناسب
محافظت از مصدومان و ساير افراد حاضر در صحنه در برابر خطرها
شناسايي آسيب يا نوع بيماري مصدوم در حد امكان
ارايه درمان به موقع و مناسب به هر كدام از مصدومان (درمان وضعيتهاي بسيار خطرناك اولويت دارد).
فراهم كردن شرايط انتقال مصدوم به بيمارستان، نزد يك پزشك يا منزل وي (بسته به ضرورت)
در صورت نياز به كمكهاي پزشكي، باقي ماندن در كنار مصدوم تا زماني كه امكان ارايه مراقبتهاي بيشتر فراهم شود.
گزارش كردن مشاهدت خود به افرادي كه مراقبت از مصدوم را به عهده ميگيرند و در صورت نياز، ارايه كمكهاي بيشتر
پيشگيري از انتقال متقاطع عفونت بين خود و مصدوم در حد امكان .وضعيت را ارزيابي كنيد در مورد واقعه از مصدوم يا ناظران سؤال كنيد. سعي كنيد آسيبهاي وي را شناسايي كنيد و ابتدا موارد ضروري را درمان كنيد. مصدوم را تا زماني كه كاملاً ضروري نباشد، حركت ندهيد.با اطمينان اقدام به مراقبت از مصدوم كنيدهر مصدومي بايد احساس امنيت داشته باشد و بداند كه فرد كارآزمودهاي از وي مراقبت ميكند. با رعايت نكات زير، ميتوانيد جوي از اطمينان و اعتماد به وجود آوريد:
هم واكنشهاي خود و هم مشكل ايجاد شده براي مصدوم را كنترل كنيد.
خونسرد و منطقي عمل كنيد.
خوش رفتار ولي قاطع باشيد.
با مهرباني اما هدفدار و صريح با مصدوم صحبت كنيد.ايجاد اطميناندر طول زمان معاينه و درمان مصدوم، با وي صحبت كنيد.
به وي توضيح بدهيد كه قصد داريد چه كاري انجام دهيد.
سعي كنيد با دادن پاسخهاي صادقانه به سؤالات بيمار، تا جايي كه ميتوانيد از ترس وي كم كنيد. در صورتي كه پاسخ سؤالي را نميدانيد، اين مطلب را به بيمار بگوييد.
حتي پس از پايان درمان، باز هم اطمينان بخشيدن به بيمار را ادامه بدهيد. همچنين در مورد خويشاوندان نزديك مصدوم يا هر شخص ديگري كه بايد از اين حادثه مطلع شود، سؤال كنيد. از مصدوم بپرسيد كه آيا لازم است مسؤوليتهايي را كه بر عهده وي بوده (مثلاً رفتن به مدرسه به دنبال فرزندش) انجام دهيد.
فردي را كه مطمئن هستيد در حال مرگ و يا شديداً بدحال يا آسيبديده است، رها نكنيد. به گفتگو با مصدوم ادامه بدهيد و دست وي را بگيريد؛ هرگز اجازه ندهيد كه فرد احساس تنهايي كند.گفتگو با خويشاوندانرساندن خبر فوت به خويشاوندان مرحوم معمولاً از وظايف پليس يا پزشك مربوطه است. با اين وجود، مناسب است كه شما به خويشاوندان و دوستان فرد بگوييد كه وي مصدوم يا بيمار شده است. هميشه مطمئن شويد كه اولين شخص طرف گفتگو با شما، همان شخص مناسب و مرتبط با حادثه است. سپس، در حد توان ساده و صادقانه، به توضيح ماجرا بپردازيد و در صورت لزوم، محلي را كه مصدوم به آنجا منتقل شده هم ذكر كنيد. مبهم يا اغراقآميز سخن نگوييد چون اين كار ميتواند دلواپسي بيمورد ايجاد كند. بهتر است به جاي دادن اطلاعات گمراهكننده به فرد در مورد يك آسيب يا بيماري، اظهار بياطلاعي كنيد.نحوه برخورد با كودكانكودكان كم سن و سال بسيار زيرك هستند و هر گونه ترديد و دودلي شما را به سرعت درك ميكنند. اعتماد كودك آسيبديده يا بيمار را از طريق گفتگوي ابتدايي با فرد مورد اعتماد وي (در صورت امكان يكي از والدين) جلب كنيد. در صورتي كه پدر يا مادر كودك، شما را بپذيرند و متقاعد شوند كه كمك شما مؤثر واقع خواهد شد، اين حس اعتماد به كودك منتقل ميشود. هميشه در مورد روند كار و آنچه قصد داريد انجام دهيد، با جملاتي ساده به كودك توضيح بدهيد؛ از بالاي سر كودك با او صحبت نكنيد. نبايد كودك را از مادر، پدر يا ساير افراد مورد اعتماد وي جدا كنيد.ارايه كمكهاي اوليه به يك كودك سعي كنيد كه كودك ضمن درمان شما، احساس آرامش و اطمينان كند. هميشه بدون توجه به اينكه سن كودك چقدر است، در مورد آنچه انجام ميدهيد به وي توضيح دهيد.
مراقبت از خود
حفاظت از خود در برابر آسيب و عفونت در واقع ارايه كمكهاي اوليه، بسيار پراهميت است. يكي از قواعد اوليه در ارايه كمكهاي اوليه، اطمينان پيدا كردن از بيخطر بودن موقعيت پيش از شروع درمان مصدوم است. به خاطر بسپاريد كه عفونت حتي با وجود آسيبهاي نسبتاً جزيي، ميتواند يك خطر باشد. از اين رو لازم است كه گامهايي را در جهت جلوگيري از تماس با عفونت مصدوم يا عدم انتقال عفونت خود به مصدوم، طي كنيد. به علاوه، بايد مراقب سلامت رواني خود باشيد و سعي كنيد كه برخوردي مؤثر با استرس داشته باشيد.امنيت شخصيدر موقعيتهاي خطرناك، دست به اقدامات قهرمانانه نزنيد. اگر خود را در معرض خطر قرار دهيد، احتمالاً نميتوانيد به صورتي مؤثر به مصدومان كمكرساني كنيد. هميشه ابتدا وضعيت خود را ارزيابي كنيد و مطمئن شويد كه موقعيتي كه قصد ورود به آن را داريد، براي شما خطري ايجاد نميكند.«پاسخ جنگ و گريز»در موارد اورژانس، بدن شما با رها كردن هورمونهاي خاصي در جريان خون، يك پاسخ «جنگ و گريز» ايجاد ميكند. در اين حالت، ضربان قلب شما بالا ميرود و تنفس شما تند و عميق ميشود. همچنين ممكن است احساس كنيد كه بيش از حد عرق ميكنيد و نيز هوشياري شما از حالت عادي بيشتر است.حفظ خونسرديبعضي اوقات رها شدن خيلي سريع هورمونها ميتواند بر توانايي شما در برخورد با يك موقعيت تأثير (منفي) بگذارد. چند نفس عميق و آهسته به شما كمك ميكند تا خونسردي خود را حفظ كنيد و توانايي بيشتري براي به ياد آوردن اقدامات كمكهاي اوليه داشته باشيد.محافظت در برابر عفونتهاپيشگيري از «عفونت متقاطع» (انتقال عوامل عفوني به مصدوم يا تماس شخص كمككننده با عفونت) بخش مهمي از اقدامات كمكهاي اوليه را تشكيل ميدهد. اين مطلب به خصوصي در درمان زخمهاي باز، نگراني عمدهاي به شمار ميرود. اغلب با اقدامات سادهاي مثل شستن دستها يا پوشيدن دستكشهاي يكبار مصرف، حفاظت كافي ايجاد ميشود. خطر عفونت با ويروسهايي كه از راه خون منتقل ميشوند. (مثل هپاتيت B يا C و ويروس ايدز) وجود دارد اما اين ويروسها با تماس خون به خون منتقل ميشوند (بهعنوان مثال در صورتي كه خون شخص مبتلا در تماس با بريدگي يا زخم سطحي شما قرار گيرد). در مورد انتقال هپاتيت يا ويروس ايدز به هنگام عمليات احياء، شواهد مشخصي وجود ندارد.واكسيناسيونتوصيه شده است كه تمام ارايهكنندگان كمكهاي اوليه در برابر هپاتيت B واكسينه شوند. در حال حاضر، هيچ واكسني بر ضد هپاتيت C يا ويروس ايدز وجود ندارد. اگر فكر ميكنيد كه پس از ارايه كمكهاي اوليه، با عفونت تماس پيدا كردهايد، فوراً به پزشك مراجعه كنيد.محافظت در برابر هپاتيت B تمام ارايهكنندگان كمكهاي اوليه بايد بر ضد هپاتيت B واكسينه شوند. اين واكسن در سه نوبت در بازو تزريق ميشوند.راهكارهايي براي پيشگيري از عفونت متقاطعبا پيروي از راهكارهاي طبي مناسب، به پيشگيري از انتشار عفونت كمك خواهيد كرد:
در صورت فراهم بودن امكانات، قبل از درمان مصدوم دستان خود را كاملاً با آب و صابون بشوييد.راهكارهايي براي پيشگيري از عفونت متقاطعدر صورت امكان، دستكشهاي يك بار مصرف را هميشه همراه خود داشته باشيد و در زمان ارايه كمك از آنها استفاده كنيد. اگر به دستكش دسترسي نداريد، از مصدوم بخواهيد كه زخم خود را پانسمان كند يا دستان خود را با كيسه پلاستيكي تميز بپوشانيد.
بريدگيها يا خراشهاي روي دستهاي خود را با پانسمانهاي ضدآب بپوشانيد.
در مواقعي كه با مقادير زياد مايعات بدن سر و كار داريد، يك پيشبند پلاستيكي به تن كنيد و براي حفاظت از چشمانتان هم عينك پلاستيكي بزنيد.
از دست زدن به زخم يا هر قسمت از پانسماني كه در تماس با زخم است، خودداري كنيد.
سعي كنيد ضمن درمان مصدوم، روي زخم تنفس، سرفه يا عطسه نكنيد.
مراقبت باشيد با سوزنهايي كه در اطراف مصدوم يا روي او پيدا ميشوند به پوست خود خراش وارد نكنيد. مواظب بريدگي با شيشه باشيد.
اگر به محافظ صورت يا ماسك جيبي دسترسي داريد، براي تنفس دادن در عمليات احياء از آنها استفاده كنيد.
تمام مواد زايد و زبالهها را به صورتي بيخطر دور بريزيد.هشدار!اگر تصادفاً پوست خود را با سوزن خراش داديد يا بريديد و يا ترشحات به چشم شما پاشيده شد، محل را بهطور كامل بشوييد و فوراً به پزشك مراجعه كنيد.برخورد با مواد زايد و زبالههاپس از پايان درمان، تمام مواد زايد را به دقت دور بريزيد تا جلوي انتشار عفونت گرفته شود. اشياي آلوده و دستكشهاي مصرف شده را در يك كيسه پلاستيكي قرار دهيد؛ بهتر است از كيسههاي زرد مخصوصي كه كيسه زباله بيمارستاني نام دارند، استفاده كنيد. براي دور ريختن اشياي نوكتيز (مثل سوزنها) بايد از محفظههاي پلاستيكي كه محفظه اشياء نوك تيز ناميده ميشوند، استفاده كنيد. در كيسه يا محفظه را محكم ببنديد و برچسبي روي آن قرار دهيد كه نشان دهد حاوي مواد زايد و زباله است.محفظه اشياي نوكتيز اين جعبه پلاستيكي براي نگهداري سوزنهاي مصرف شده و ساير اشياي نوكتيز طراحي شده است تا دور ريختن آنها به صورتي بيخطر انجام شود. اين محفظهها معمولاً زردرنگ هستند.برخورد با مواد زايد و زبالههاكيسههاي زباله بيمارستاني را بايد از طريق سوزاندن (زبالهسوز) نابود كنيد. اگر به امكانات زبالهسوزي دسترسي نداريد، از مركز محلي خدمات آمبولانس يا اداره بهداشت محيط منطقه در مورد نحوه برخورد با اين نوع زبالهها سؤال كنيد.استفاده از يك كيسه زباله بيمارستاني اگر يك كيسه زباله زردرنگ در اختيار داريد، بايد آن را براي دفع بيخطر اشياي زايد (مثل پانسمانهاي آلوده) به كار ببريد. سپس بايد در اين كيسهها را محكم بسته، آنها را بسوزانيد.برخورد با استرسطبيعي است كه وقتي براي اجراي كمكهاي اوليه فرا خوانده ميشويد، دچار استرس و يا پس از اتمام درمان مصدوم، بسيار هيجانزده باشيد. استرس ميتواند در سلامت فيزيكي يا رواني فرد مشكل ايجاد كند. بعضي از افراد نسبت به ديگران بيشتر مستعد استرس هستند. يادگيري روشهاي برخورد با استرس به منظور حفظ سلامت و اثربخشي خود به عنوان ارايهكننده كمكهاي اوليه، بسيار مهم است.احساسات پس از يك حادثهموارد اورژانس براي تمام ارايهكنندگان كمكهاي اوليه يك تجربه هيجاني محسوب ميشود. واكنشهاي هيجاني ميتوانند شامل احساس رضايت يا حتي شعف باشند اما بيشتر به صورت احساس نگراني و دلخوري هستند. پس از درمان يك مصدوم، بسته به نوع حادثه و پيامد آن، ممكن است دچار حالات زير شويد:
احساس رضايت و خرسندي
احساس سردرگمي و دودلي
احساس خشم و غم هرگز خود را سرزنش نكنيد و يا سعي نكنيد احساسات خود را مخفي كنيد. اگر در اولين فرصت با يكي از همكاران، مربي كمكهاي اوليه يا پزشك خود در مورد تجربه احساسيتان گفتگو كنيد، بسيار مفيد خواهد بود. با انجام اين كار، احتمالاً متوجه ميشويد كه احساسات شما در مورد حادثه مذكور به سرعت برطرف ميشود. مطلوبترين كار آن است كه با شخص ديگري كه در محل حادثه حاضر بوده است، صحبت كنيد. ممكن است احساسات مشابهي داشته باشيد.گفتگو با يك دوست ماجرا را با يكي از دوستان يا اقوام در ميان بگذاريد تا بتوانيد با آن كنار بياييد. بهتر است با شخصي صحبت كنيد كه در محل حادثه حضور داشته است؛ چنين فردي ممكن است احساساتي مشابه با شما داشته باشد.واكنشهاي تأخيريمشاركت و دخالت در يك حادثه، ممكن است پس از بازگشت به محيط كار روزانه، باعث ايجاد واكنش استرس تأخيري شود. ميزان اين واكنش ممكن است وابسته به سطحي از كمك اوليه كه در ارايه آن مشاركت داشتهايد و نيز حادثه، متفاوت باشد. استرس در درازمدت خود را به اشكال مختلفي نشان ميدهد كه عبارتند از:
لرزش دستها و دلشوره
عرق كردن بيش از حد
به ياد آوردن صحنههايي از حادثه
كابوسهاي شبانه يا اختلال خواب
گريه و زاري
تنش يا بيقراري
احساس كنارهگيري از جمع و انزوا اين علايم بايد با گذشت زمان برطرف شوند. ورزش يا روشهاي آسودهسازي (مثل يوگا) ميتوانند مفيد باشند. در حقيقت هرگونه فعاليتي كه از آن لذت ببريد، راه مناسبي براي آسودهسازي است و ميتواند به رفع تنش كمك كند.واكنشهاي استرس شديددر صورتي كه شاهد يك حادثه جدي تهديدكننده حيات بودهايد يا براي خودتان اتفاق افتاده است، ممكن است تا مدتي پس از حادثه، از احساس استرس شديد رنج ببريد. ممكن است:
حادثه را مجدداً تجسم كنيد.
از موقعيتها، افراد و مكانهاي مرتبط با حادثه دوري كنيد.
احساس جنب و جوش و بيقراري داشته باشيد. اگر علايم يا خاطرات مربوط به حادثه استرسزا را بهصورت دايم تجربه ميكنيد و اين كار مزاحم عملكرد اصلي شما ميشود، لازم است براي دريافت كمكهاي طبي به پزشك خود و يا احتمالاً يك مشاور مراجعه كنيد.
اقدامات در وضعيتهاي اورژانس
در هر موقعيت اورژانس، بايد از يك مجموعه اقدامات مشخص پيروي كنيد. از اين طريق، شما قادر خواهيد بود موارد ضروري را اولويتبندي كنيد و شخصاً تصميمگيري كنيد. گامهاي اصلي عبارتند از: ارزيابي وضعيت، بيخطر كردن محل، ارايه كمكهاي اورژانس و كمك گرفتن از ديگران. قبل از دست زدن به هر كاري، سعي كنيد بر احساسات خود غلبه كنيد و يك لحظه بينديشيد. بسيار مهم است كه خود را در معرض خطر قرار ندهيد بنابراين در مواردي كه خطرناك است، به سرعت وارد نشويد. به خطر وجود گاز يا بنزين دقت كنيد. به علاوه، سعي نكنيد همه كارها را به تنهايي انجام بدهيد.اولويتهاي كمكهاي اوليهوضعيت را ارزيابي كنيد. به سرعت و با حفظ خونسردي، آنچه را كه رخ داده تحت نظر بگيريد و به دنبال هرگونه خطر تهديدكننده خود يا مصدوم بگرديد. هرگز خود را در معرض خطر قرار ندهيد.
محل را از خطر عاري كنيد. در حد توان، مصدوم را از خطر محافظت كنيد اما به محدوديتهاي خودتان هم واقف باشيد.
كمكهاي اورژانس را ارايه دهيد. وضعيت تمام مصدومان را ارزيابي كنيد تا بتوانيد اولويتها را مشخص كنيد و اول آنهايي را كه دچار وضعيتهاي تهديدكننده حيات هستند درمان كنيد.
از ديگران كمك بگيريد. به سرعت مطمئن شويد كه هرگونه كمك طبي ضروري يا كمكهاي تخصصي درخواست شدهاند و در راه هستند.ارزيابي وضعيترويكرد شما بايد بسيار سريع و در عين حال با حفظ خونسردي و كنترل باشد. اولويتهاي كاري شما عبارتند از: شناسايي هرگونه خطر براي خودتان، مصدوم و ناظران، سپس بررسي امكانات موجود و نوع كمكي كه ممكن است به آن نياز داشته باشيد. هنگامي كه پيشنهاد كمك به شخص ميدهيد، بگوييد كه از مهارتهاي كمكهاي اوليه برخوردار هستيد. اگر هيچ پزشك، پرستار يا افراد كارآزموده ديگري در محل حضور ندارند، با خونسردي مسؤوليت را بپذيريد. ابتدا سؤالات زير را از خود بپرسيد:
آيا خطر همچنان وجود دارد؟
آيا جان كسي در معرض خطر فوري قرار دارد؟
آيا ناظري براي كمك وجود دارد؟
آيا من به كمك تخصصي نياز دارم؟بيخطر كردن محلشرايطي كه منجر به وقوع حادثه شده است، ميتواند همچنان خطرزا باشد. فراموش نكنيد كه امنيت خودتان در درجه اول قرار دارد. اغلب اقدامات ساده (مثل خاموش كردن يك سوييچ) براي بيخطر كردن محل كفايت ميكند. اگر نميتوانيد خطر تهديدكننده حيات را از بين ببريد، بايد سعي كنيد بين مصدوم و محل خطر، قدري فاصله ايجاد كنيد و در صورت امكان، ميزان خطر را به حداقل برسانيد. به عنوان آخرين اقدام، بايد مصدوم را از محل خطر دور كنيد (به مبحث « جابهجا كردن بيماران » مراجعه كنيد). معمولاً براي جابهجا كردن مصدوم به تجهيزات و كمكهاي تخصصي نياز خواهيد داشت.بيخطر كردن وسيله نقليه در برخورد با مصدومي كه داخل وسيله نقليه است، خاموش كردن سوييچ در اولويت قرار دارد. اين عمل خطر ايجاد آتشسوزي ناشي از شمع اتومبيل را كاهش ميدهد.ارايه كمكهاي اورژانسپس از بيخطر شدن محل، به سرعت يك بررسي مقدماتي و ارزيابي اوليه از هر مصدوم انجام دهيد تا مصدوماني را كه به كمكهاي اوليه اورژانس نياز دارند، فوراً درمان كنيد. به هر حال، درخواست كمك ضروري را به تأخير نيندازيد؛ در صورت امكان، از يك ناظر بخواهيد كه اين كار را انجام دهد. براي پي بردن به وجود يا عدم وجود تنفس در مصدوم، به قفسه سينه وي نگاه كنيد. در مورد هر مصدوم، موارد زير را بررسي كنيد:
آيا مصدوم هوشيار است؟
آيا راه تنفس باز است؟
آيا مصدوم نفس ميكشد؟
آيا نشانههاي گردش خون در مصدوم وجود دارند؟ مشاهدات شما، اولويتها و نيز زمان نياز به كمك و ميزان كمك موردنياز را تعيين ميكنند.انجام كمكهاي اورژانس به محض برطرف شدن خطر، ارزيابي اوليه را انجام دهيد: بررسي كنيد كه آيا راه تنفس مصدوم باز است، نفس ميكشد و نشانههاي كار كردن قلب و گردش خون وجود دارند يا خير.كمك گرفتن از ديگرانگاهي امكان دارد كه همزمان با چندين كار مواجه شويد: حفظ امنيت، تماس تلفني براي درخواست كمك و آغاز كمكهاي اوليه. ميتوانيد از افراد ديگري براي انجام كارهاي زير كمك بخواهيد:
بيخطر كردن محل
انجام تماس تلفني براي درخواست كمك
آوردن تجهيزات كمكهاي اوليه
كنترل ترافيك و ناظران
كنترل خونريزي يا نگه داشتن يك اندام
خلوت كردن اطراف مصدوم
انتقال مصدوم به يك مكان بيخطربرخورد با ناظران ممكن است افراد حاضر در صحنه حادثه بتوانند به راههاي مختلف به شما كمك كنند (مثلاً آوردن تجهيزات يا كنترل كردن ساير ناظران). به آنها بگوييد كه آموزشهاي مربوط به كمكهاي اوليه را پشت سر گذاردهايد و درخواستهاي خود را با صراحت مطرح كنيد.كنترل كردن ناظرانواكنشهاي ناظران ممكن است باعث شود كه شما نگران يا حتي عصباني شويد. ممكن است اين افراد هيچ آموزشي درباره اين كمكهاي اوليه نديده باشند و احساس ترس يا بيفايده بودن كنند. در صورتي كه اين عده خود در حادثه حضور داشته باشند و يا شاهد آن بودهاند، ممكن است آسيب ديده باشند و قطعاً دلواپس و نگران خواهند بود. اگر به هر طريقي نياز به كمك يك ناظر داشتيد، اين مطالب را فراموش نكنيد. روشي قاطعانه توأم با خوش رفتاري به كار بگيريد.اين مبحث را هم ببينيد:ارزيابي اوليه
تماس تلفني براي درخواست كمك
شما ميتوانيد با تلفن به تعدادي از مراكز، درخواست كمك كنيد.
خدمات اورژانس: پليس، مراكز آتشنشاني يا مراكز آمبولانس؛ گروههاي نجات معدن، كوهستان، غار و بيابان؛ نيروهاي حراست ساحل (گارد ساحلي)
خدمات شهري: گاز، برق يا آب
خدمات سلامت: پزشكان، دندانپزشكان، پرستاران، ماماها تماسهاي اورژانس رايگان هستند و از طريق تمام دستگاههاي تلفن (مثل تلفنهاي اتومبيل يا تلفنهاي همراه) قابل انجام هستند. در جادههاي ماشين رو، در هر چندكيلومتر يك دستگاه تلفن اورژانس وجود دارد؛ پيكانهاي روي تيركهاي نشانگر كه بين اين تلفنها واقع شدهاند، جهت نزديكترين تلفن را نشان ميدهند. براي فراخواني كمك از طريق اين تلفنها، تنها كافي است گوشي را برداريد و شماره تلفن امداد را بگيريد؛ به درخواست شما پاسخ داده ميشود. اگر براي درخواست كمك از طريق تلفن، مجبور به ترك مصدوم هستيد، قبلاً با انجام عمليات حياتي، خطرهاي تهديدكننده را در مصدوم به حداقل برسانيد (به « ارزيابي اوليه » مراجعه كنيد). تماس خود را كوتاه ولي دقيق انجام دهيد. اگر از شخص ديگري خواستيد كه اين تماس را برقرار سازد، از او بخواهيد كه (پس از انجام تماس) برگردد و شما را از آمدن نيروهاي امدادي، مطمئن سازد.برقراري تماس تلفنيوقتي با تلفن اورژانس تماس ميگيريد، در مورد خدمات موردنياز شما سؤال ميشود و سپس به افسر كنترل مربوطه وصل ميشويد. اگر با چندين مصدوم مواجه شدهايد، آمبولانس درخواست كنيد؛ مركز آمبولانس به ساير مراكز خدماتي اطلاع خواهد داد. اگر در مورد موقعيت مكاني خود مطمئن نيستيد، هراس به خود راه ندهيد. سعي كنيد از بوميان و اطرافيان موقعيت جغرافيايي محل را جويا شويد. ممكن است از شما بخواهند كه براي «نشان دادن راه» خدمات اورژانس، در كنار دستگاه تلفن بمانيد. اگر ميخواهيد شخصي را براي انجام اين كار روانه كنيد، مطمئن شويد كه وي اهميت موضوع را درك كرده است و گزارش ماجرا را به شما خواهد رساند.تماس با مركز خدمات اورژانس سعي كنيد خونسردي خود را حفظ كنيد تا بتوانيد تمام اطلاعات موردنياز مركز خدمات اورژانس را ارايه كنيد. تا زماني كه افسر كنترل بتواند خط شما را رديابي كند، تلفن را قطع نكنيد.اطلاعاتي كه بايد در اختيار اورژانس قرار دهيد؟- نام خود را درست بيان كنيد و ذكر كنيد كه به اندازه ظرفيت خود به عنوان يك ارايهكننده كمكهاي اوليه، مشغول به فعاليت هستيد. جزييات زير ضروري هستند:
- شماره تلفن خودتان
- محل دقيق حادثه
در صورت امكان، نام يا شماره جاده را بدهيد. هرگونه تقاطع يا نشانه ديگرا را ذكر كنيد.
- نوع و سنگيني مورد اورژانس؛ بهعنوان مثال «حادثه رانندگي، دو ماشين، جاده مسدود شده، ۳ نفر گير افتادهاند».
- تعداد، جنس و سن تقريبي مصدومان و هر چيزي كه در مورد وضعيت آنها ميدانيد؛ بهعنوان مثال «مرد، پنجاه و چند ساله، مشكوك به حمله قلبي، ايست قلبي».
- جزييات هر نوع خطر مثل گاز، مواد سمي، صدمه خطوط نيرو يا وضع آب و هوا (مثلاً مه يا جاده يخ زده).
مصدومان متعدد
در وضعيتهايي مثل حوادث ترافيكي عمده، ممكن است مجبور باشيد همزمان به چندين مصدوم رسيدگي كنيد. ممكن است تنها يا همراه با ساير ارايهكنندگان كمكهاي اوليه مشغول كار باشيد و يا به متخصصان كمك برسانيد. در هر كدام از اين وضعيتها، استفاده از يك راه و روش منظم توأم با خونسردي در آشفتگي و هرج و مرج ابتدايي، بسيار مهم است. در ابتدا تمام مصدومان بيهوش را شناسايي كرده، بر سر آنها حاضر شويد و با انجام ارزيابي اوليه هرگونه آسيب تهديدكننده حيات را شناسايي و درمان كنيد.نحوه برخورد با حادثهحوادث عمدهاي كه تعداد زيادي مصدوم به جاي ميگذارند، فشار توانفرسايي بر دوش نجاتدهندگان وارد ميكنند. مجربترين ارايهكننده كمكهاي اوليه كه در محل حادثه حاضر است، بايد مسؤوليت را بر عهده بگيرد. اولين كار آن است كه مطمئن شويد با مراكز خدمات اورژانس تماس گرفته شده و اطلاعات دقيق در مورد حادثه، در اختيار آنها گذاشته شده است. اولويت بعدي، ارزيابي صحنه حادثه و در صورت امكان، بيخطر ساختن آن است. سپس، ارايه كمكهاي اوليه اورژانس را در صورت بيخطر بودن، آغاز كنيد. در صورتي كه ساير ارايهكنندگان كمكهاي اوليه از راه رسيدند، در حد توان اطلاعات در اختيارشان بگذاريد. با ورود خدمات اورژانس، افسر ارشد كنترل اوضاع را در دست خواهد گرفت. در حوادث عمده، پليس محلهايي را براي تجمع اختصاص ميدهد و افسراني را براي دريافت گزارشهاي نجاتدهندگان منصوب ميكند. از بين نبردن شواهد موجود در محل حادثه بسيار مهم است چون ممكن است در آينده نياز به تحقيقات قانوني باشد.نقش ارايهكننده كمكهاي اوليهدر حوادث عمومي عمده (بهخصوص وقتي كه يك پزشك در گروه شما حضور دارد)، ارايهكنندگان كمكهاي اوليه تا زمان ورود آمبولانس و ساير خدمات، نقش گروه پزشكي حاضر در محل را ايفا ميكنند. با ورود اين افراد، نقش شما در رسيدگي به حادثه، كاهش مييابد. در تمام حوادث عمده، در صورتي كه يكي از اعضاي خدمات اورژانس از شما درخواست كند كه صحنه را ترك كنيد، بايد اين كار را انجام دهيد. البته ممكن است از شما درخواست شود كه با انجام كارهاي سادهاي (مثل در دست گرفتن سرم يا نگه داشتن اندام آسيب ديده) به گروه پزشكي ياري برسانيد. هميشه به اين درخواستها پاسخ مثبت بدهيد؛ از كمك شما به غايت تقدير خواهد شد.چه كمكي از دست شما برميآيد- مصدوماني را كه آسيب جدي دارند شناسايي و براي درمان فوري علامتگذاري كنيد. تمام مصدوماني را كه آسيب جزيي دارند به سرعت از محل منتقل كنيد تا دسترسي به موارد جدي، تسهيل شود؛ آسيبهاي جزيي را ميتوان در فرصت مناسب درمان كرد. اين كار را «ترياژ» مينامند.
- مصدوماني را كه واضحاً فوت كردهاند، رها كنيد. به اين طريق شما ميتوانيد به ساير مصدوماني كه نياز به كمك دارند، بهطور مؤثر رسيدگي كنيد.
- بر روي تمام مصدومان، برچسبي شامل نام آنها و جزيياتي درباره وضعيتشان قرار دهيد تا اطلاعات دقيقي براي پرسنل پزشكي فراهم كرده باشيد.
- به كاركنان و ساكنان نزديك به محل حادثه، نسبت به وجود خطرهاي بيشتر (پنهان) هشدار دهيد.اولويتبندي : مصدوماني را كه آسيبهاي جزيي دارند، از سر راه دور كنيد تا پرسنل اورژانس بتوانند بر سر مصدوماني كه آسيبهاي جديتري دارند، حاضر شوند.
حوادث رانندگي
شدت حوادث رانندگي از سقوط دوچرخه تا تصادف شديد با اتومبيل، متفاوت است. محل حادثه اغلب به دليل ترافيك در حال حركت، پر از خطرهاي جدي است. بيخطر كردن محل حادثه قبل از حاضر شدن بر سر مصدومان، بسيار حياتي است. اين اقدام به شما امكان ميدهد كه از خود، مصدوم و ساير افراد عبوركننده از جاده، حفاظت كنيد. به محض بيخطر شدن محل، به سرعت وضعيت مصدومان را ارزيابي كرده، درمان را اولويتبندي كنيد. به مصدوماني كه به كمكهاي اورژانس نياز دارند، قبل از ديگران رسيدگي كنيد.بيخطر كردن محل- ابتدا از امنيت خود مطمئن شويد و از انجام كاري كه ممكن است شما را به مخاطره بيندازد، پرهيز كنيد.
- اتومبيل خود را در محلي امن و كاملاً با فاصله نسبت به محل حادثه پارك كنيد و چراغهاي خطر آن را به حالت چشمكزن قرار دهيد.
- هرگز در عرض يك جاده عريض ندويد.
- در شب، لباسي بپوشيد يا چيزي حمل كنيد كه روشن يا منعكسكننده نور باشد و از چراغقوه استفاده كنيد. پس از انجام موارد فوق، احتياطهاي كلي زير را رعايت كنيد:
- چند ناظر را براي هشدار دادن به ساير رانندگان و كاستن از سرعت آنها روانه كنيد.
- حداقل به فاصله 45 متر از محل حادثه در هر دو طرف آن، مثلث يا چراغ هشداردهنده قرار دهيد.
موتور تمام وسايل نقليه آسيبديده را خاموش كرده، در صورت امكان، مخزن سوخت را در ماشينهاي ديزلي و موتور سيكلتها خاموش كنيد.
- وسيله نقليه را بيحركت كنيد. اگر وسيله نقليه روي چهارچرخ است، ترمز دستي را كشيده، اتومبيل را در دنده قرار دهيد و يا چند قطعه سنگ بزرگ را درست در جلوي چرخها بگذاريد. اگر وسيله نقليه چپ كرده است، سعي نكنيد آن را برگردانيد اما از واژگون شدن آن پيشگيري كنيد.
- مراقب خطرهاي فيزيكي باشيد. اطمينان حاصل كنيد كسي سيگار نميكشد. گروه خدمات اورژانس را از وجود خطوط نيروي آسيبديده، سوخت پخش شده و هرگونه وسيله نقليهاي كه نشانه «خطر شيميايي» دارد، آگاه سازيد.نشانههاي خطر شيميايي پلاك خطر شيميايي (شكل زير) نشان ميدهد كه وسيله نقليه در حال حمل يك ماده خطرناك است. ماهيت اين خطر بالقوه با يك نشانه (شكلهاي سمت راست) مشخص ميشود. خدمات اورژانس قادر به تفسير اين اطلاعات خواهد بود.مواد خطرناكدر هر حادثه (رانندگي) ممكن است عوارضي مثل ريزش مواد خطرناك يا فرار گازهاي سمي رخ دهد. ناظران را از صحنه حادثه دور كرده، موافق جريان باد بايستيد. به علامتهاي «خطر شيميايي» روي وسايل نقليه توجه كرده، گروه خدمات اورژانس را در جريان قرار دهيد. اگر در مورد امنيت خود يا مفهوم يك نشانه مشكوك هستيد، از محل فاصله بگيريد. در صورتي كه ريزش مواد وجود دارد و يا روي نوار بالا و چپ علامت «خطر شيميايي» حرف « E » به چشم ميخورد (حرف « E » به معناي خطر امنيت عمومي است)، به دقت مراقب اوضاع باشيد.بررسي وضعيت مصدومانبه سرعت تمام مصدومان را ارزيابي كنيد. اگر بيش از يك مصدوم وجود دارد، ابتدا به آنهايي كه ممكن است آسيبهاي تهديدكننده حيات (مثل سوختگي يا زخم شديد) داشته باشند، رسيدگي كنيد. در صورت امكان، مصدومان را در همان وضعيتي كه با آنها مواجه شديد، درمان كنيد؛ تنها در صورتي كه مصدومي در خطر باشد يا به منظور ارايه درمان نجاتبخش، ميتوانيد وي را جابهجا كنيد. محل را بهطور كامل جستجو كنيد تا از مصدوماني كه به مناطق دورتر پرتاب شدهاند يا از آنهايي كه به خاطر منگي، بيهدف حركت كرده و از محل دور شدهاند، غفلت نكرده باشيد. اگر مصدومي در داخل يا زير يك وسيله نقليه گير افتاده است، به كمك خدمات آتشنشاني و نجات احتياج خواهيد داشت. بنابراين در اسرع وقت با اين مراكز تماس بگيريد.نحوه برخورد با مصدومان داخل وسيله نقليه:
در زماني كه شما مصدوم را از نظر وجود آسيبهاي بالقوه تهديدكننده حيات ارزيابي ميكنيد، ناظران ميتوانند با نگه داشتن سر مصدوم، به شما كمك كنند.در برخورد با يك مصدوم، ابتدا يك ارزيابي اوليه انجام دهيد و در صورت امكان، به آسيبهاي تهديدكننده حيات رسيدگي كنيد. در مورد هر مصدومي كه در حوادث رانندگي آسيب ديده است، هميشه فرض كنيد كه آسيب گردن (نخاع) وجود دارد و سر مصدوم را تا رسيدن نيروهاي كمكي، با دست نگه داريد. در مدتي كه منتظر رسيدن كمكهاي تخصصي هستيد، علايم حياتي مصدوم (سطح پاسخدهي، نبض و تنفس) را كنترل و ثبت كنيد .نحوه برخورد با مصدومان روي جاده:
پس از اطمينان از بيخطر بودن اوضاع، مصدوم را از نظر وجود آسيبهاي تهديدكننده حيات بررسي كنيد. مصدوم را فقط در صورتي ميتوانيد جابهجا كنيد كه كاملاً ضرورت داشته باشد.هشدار!مصدوم را حركت ندهيد مگر وقتي كه قطعاً ضرورت داشته باشد.
اگر لازم باشد مصدوم را حركت دهيد، روش مورد استفاده براي جابهجا كردن مصدوم بسته به وضعيت وي و نيز وجود يا عدم وجود نيروهاي كمكي، فرق ميكند (مبحث « جابهجا كردن بيماران » را ببينيد).
از يك ناظر بخواهيد كه موقعيت وسيله نقليه و مصدوم را نشانهگذاري كند؛ اين اطلاعات براي پليس مفيد است.اين مباحث را هم ببينيد:آسيب لهشدگي ، ارزيابي اوليه ، آسيب ستون فقرات .
آتشسوزي
در آتشسوزي، سريع و دقيق فكر كردن حياتي است. آتش به سرعت گسترش پيدا ميكند. بنابراين اولين اولويت شما، آگاه كردن افراد در معرض خطر است. اگر در داخل ساختمان هستيد، نزديكترين آژير حريق را فعال كنيد. همچنين بايد فوراً به خدمات اورژانس اطلاع دهيد، اما اگر اين كار، خروج شما را از محل به تأخير مياندازد، امنيت خود را به خطر نيندازيد. افرادي كه در آتش گير افتادهاند، به سرعت دچار هراس ميشوند. شما به عنوان ارايهكننده كمكهاي اوليه، ميتوانيد با آرام كردن افرادي كه رفتارشان احتمالاً ترس و دلهره را در ديگران تشديد ميكند، از ميزان هراس بكاهيد. افراد را براي ترك محل، تشويق و كمك كنيد. هرگز براي برداشتن لوازم شخصي، مجدداً به ساختمان در حال سوختن وارد نشويد و يا خروج خود را به تأخير نيندازيد. تنها موقعي ميتوانيد وارد ساختمان شويد كه يك آتشنشان راه را براي اين كار باز كرده باشد.هشدار!تحت هيچ شرايطي از آسانسور استفاده نكنيد.
پس از ورود به محل حريق يا اشتعال، يك لحظه صبر كنيد، محل را زير نظر گرفته و فكر كنيد و به سرعت وارد صحنه نشويد. امكان دارد مواد قابل اشتعال يا انفجار (مثل گاز يا دودهاي سمي) يا خطر برق گرفتگي وجود داشته باشد. يك آتشسوزي جزيي ميتواند در عرض چند دقيقه گسترش يافته، تبديل به يك حريق جدي شود. اگر خطري شما را تهديد ميكند، تا رسيدن خدمات اورژانس منتظر بمانيد.
هرگز اقدام به خاموش كردن آتش نكنيد مگر آنكه پيش از آن به خدمات اورژانس اطلاع داده باشيد و مطمئن باشيد كه خود را در معرض خطر قرار نميدهيد.مباحث زير را هم ببينيد:سوختگي راههاي تنفسي ، استنشاق گاز ، سوختگي شديد و سوختگي با آب جوش .نحوه برخورد با آتشسوزيبراي شروع و ادامه پيدا كردن حريق ۳ چيز بايد وجود داشته باشد: جرقه آتش (يك جرقه الكتريكي يا شعله)؛ يك منبع سوخت (بنزين، چوب يا پارچه)؛ و اكسيژن (هوا). براي شكستن اين «مثلث حريق» بايد يكي از اين اجزا را حذف كنيد. به عنوان مثال:
سوييچ ماشين را خاموش كنيد و يا شير سوخت را در ماشينهاي ديزلي بزرگ خارج كنيد.
تمام مواد سوختني را كه ميتوانند به عنوان منبع سوخت براي آتش عمل كنند (مثل كاغذ و مقوا) از مسير آتش دور كنيد.
درها را به روي آتش ببنديد تا منبع اكسيژن آن قطع شود.
شعلههاي آتش را با استفاده از پتو يا ساير مواد غيرقابل نفوذ، خفه كرده، مانع رسيدن اكسيژن به آن شويد.ترك ساختمان در حال سوختنهنگامي كه آتش را در يك ساختمان مشاهده ميكنيد يا به آن مشكوك ميشويد، نزديكترين آژير حريق را فعال كنيد. سعي كنيد بدون آنكه خود را در معرض خطر قرار دهيد، به افراد كمك كنيد تا ساختمان را ترك كنند. درها را پشت سر خود ببنديد تا از گسترش آتش جلوگيري شود. به دنبال راههاي خروج از آتش و محلهايي براي تجمع بگرديد. شما بايد قبلاً عمليات تخليه را در محل كار خود فرا گرفته باشيد. وقتي با ساختمانهاي ديگري مواجه ميشويد، نشانههاي مربوط به راههاي گريز اضطراري را دنبال كنيد و دستورات (روي آنها) را انجام دهيد.كمك به گريز از ساختمان در حال سوختن: افراد را تشويق كنيد كه خونسرد اما سريع، ساختمان را از طريق نزديكترين خروجي امن ترك كنند. اگر مجبور به استفاده از راهپله هستيد، مطمئن شويد كه كسي عجله نخواهد كرد و خطر سقوط وجود ندارد.آتش گرفتن لباسهميشه الگوي زير را طي كنيد: توقف، انداختن روي زمين و چرخاندن. در صورت امكان قبل از اقدام به چرخاندن مصدوم، وي را در يك پارچه كلفت بپيچيد.
از وحشتزده شدن، دويدن يا بيرون رفتن مصدوم جلوگيري كنيد. هرگونه حركت يا باد، مانند بادبزن به شعلهها دامن ميزند.
مصدوم را به زمين بيندازيد.
در صورت امكان، با يك كت، پرده، پتو (غير از انواع نايلوني يا گشادبافت)، فرش يا ساير پارچههاي كلفت، مصدوم را محكم بپيچيد.
مصدوم را روي زمين بچرخانيد تا شعلهها خفه شوند.
اگر آب يا مايع غيرقابل اشتعال ديگري در دسترس است، مصدوم را طوري روي زمين بخوابانيد كه بخش در حال سوختن در بالا قرار گيرد و ناحيه سوختگي را با مايع خنك كنيد.هشدار!هرگز از مواد قابل اشتعال براي خفه كردن شعله استفاده نكنيد.
اگر لباس خودتان آتش گرفت و نيروي كمكي در صحنه حاضر نبود، با پيچاندن محكمِ پارچه مناسب به دور خود و چرخيدن روي زمين، آتش را خاموش كنيد.دود و گازآتشسوزي در فضاي بسته، جو خطرناكي ايجاد ميكند كه اكسيژن كمي دارد و ممكن است با مونوكسيد كربن و گازهاي سمي آلوده شده باشد. هرگز وارد ساختماني كه در حال سوختن يا پر از گاز است نشويد و هرگز دري را كه به محل آتشسوزي ختم ميشود، باز نكنيد. اين كارها را به گروه خدمات اورژانس واگذار كنيد.اجتناب از دود و گاز در صورتي كه در داخل ساختمان در حال سوختن هستيد، اقداماتي براي اجتناب از استنشاق دود و گازهاي مضر انجام دهيد. فضاي باز زير در را مسدود كنيد و نزديك به كف اتاق قرار بگيريد تا با دود كمتري مواجه شويد.آنچه از عهده شما برميآيداگر در يك ساختمان در حال سوختن گير افتاديد، به يك اتاق پنجرهدار پناه برده، در را ببنديد. اگر مجبور هستيد از يك اتاق پر از دود عبور كنيد، در حالت نشسته حركت كنيد: هوا در سطوح پايين و نزديك كف، صافتر است.
اگر مجبور به فرار از پنجره هستيد، ابتدا پاهاي خود را خارج كنيد؛ سپس (با گرفتن لبه پنجره) به اندازه طول دستهايتان به زمين نزديك شده، بعد بپريد.
|
علاقه مندی ها (Bookmarks)