کهن دیار

[light lord]

داریوش بزرگ پس از ساختن کاخ آپادانای شوش، دستور داد برای پذیرایی از میهمانان و نمایندگان کشورهای نابغه امپراتوری ایران در زمان جشن های آغاز سال نو (نوروز)، مجموعه کاخ های شاهانه عظیم و باشکوه پارسه (تخت جمشید) را در دامنه کوه رحمت پارس بسازند.
از بررسی کتیبه های بجامانده در این کاخ ها چنین بر می آید که در زمان داریوش، کار ساخت کاخ های آپادانا و تَچَر آغاز شده است. پس از داریوش هم پسرش خشایارشا علاوه بر تکمیل آپادانا، کاخ های دروازه ملل، صدستون، هدیش و کاخ ملکه را به این مجموعه اضافه کرده و پس از او هم اردشیراول کار ساخت کاخ سه دروازه (شورا) و ساختمان بایگانی اسناد را به پایان رسانده است.

[light lord]

در ورودی تخت جمشید، کاخ کوچکی وجود دارد که از یک تالار و سه درگاه (ورودی) تشکیل شده است. دلیل نامگذاری این کاخ به دروازه ملل، کتیبه ای است که به دستور خشایارشا (پسر داریوش بزرگ) بر بالای یکی از دادگاه ها حک شده است. در بخشی از این سنگ نوشته چنین آمده است: گوید خشایارشا، به یاری اهورامزدا من این دروازه را برای تمام ملل ساختم. بسیار بناهای زیبای دیگر در این پارسه (تخت جمشید) که من ساختم و پدرم داریوش ساخت.
بر درگاه غربی کاخ دروازه ملل، دو مجسمه غول پیکر از گاو و بر درگاه شرقی نیز مجسمه هایی از موجودات افسانه ای قرار داشت که امروزه بخش هایی از آن تخریب شده است.
این موجودات غول پیکر، نماد قدرت و ثروت امپراتوری پارس محسوب می شدند و هدف از ساخت آنها نمایش شکوه و اقتدار پادشاهان هخامنشی به نمایندگان و مهمانانی بوده که در مراسم نوروز برای دیدار پادشاه و تقدیم هدایا به تخت جمشید می آمدند.

[light lord]

هنگامی که نمایندگان کشورهای محتلف از پله های اصلی تخت جمشید بالا رفته می رفتند و وارد محوطه کوشک شاهی می شدند، ابتدا از درگاه غربی کاخ دروازه ملل وارد تالار چهارم ستونی آن می شدند و سپس روی سکه های سنگی دور تالار به انتظار می نشستند تا وزیر تشریفات دربار، اجازه ورود آنان را به تختگاه پادشاه (بار عام کاخ آپادانا) صادر کند.
زمانی که پادشاه اجازه شرفیابی می داد، مهمانان در یک صف مرتب و پشت سر راهنما از دروازه سوم خارج و به سوی کاخ آپادانا حرکت می کردند. این مهمانان با گذشتن از پله ها و ایوان ریبای آپادانا، وارد تالار بارعام و تختگاه شاه می شدند تا هدایای خود را تقدیم پادشاه کنند.
پس از پایان این مراسم، بزرگان کشورها تخت (اورنگ) پادشاه را روی دستان خود بلند می کردند و به ایوان غربی کاخ آپادانا می بردند تا پادشاه از سپاهیان امپراتوری سان ببیند. پس از پایان یافتن رژه سربازان و به دستور پادشاه، مراسم و جشن باشکوه نوروزی در تخت جمشید برپا می شد.

[light lord]

کاخ ایوان دار یا همان آپادانا، نخستین کاخ از مجموعه کاخ های پارسه بود که به دستور داریوش بزرگ ساخته شد. این کاخ با مساحت 3600 متر مربع، گنجایش بیش از 10 هزار مهمان را داشت. 36 ستون شگفت انگیز تالار مرکزی این کاخ که هر یک ارتفاعی در حدود 20 داشتند، سقف عظیم چوبی را حفظ می کردند.دیوارهای این تالار با شکوه، با کاشی های رنگی و نقوش گل و بوته و کف آن با فرش های اعلا تزئین شده بود. زیباترین قسمت آپادانا و شاید همه تخت جمشید، نقش برجسته هایی است که بر دو ایوان شمالی و شرقی کاخ حک شده اند. با آنکه ایوان شمالی و تالار مرکزی آپادانا در زمان داریوش ساخته شده است، به نظر می رسد بنای ایوان شرقی در زمان پادشاهی خشایارشا به سرانجام رسیده است. نقش برجسته سربازان به همراه شیرهای گاوشکن، جبهه شمالی با نقش برجسته خدمه شاهی، بزرگان و نیزه داران، و جبهه جنوبی با نقش 33 گروه هدیه آور که با زیبایی و هنرمندی هرچه تمام بر آن حک شده است.

[light lord]

با شروع کار ساخت کاخ آپادانا، داریوش بزرگ فرمان داد نام او و عظمت امپراتوری ایران را روی چهار لوح زرین و سیمین حک و آنها را در چهار گوشه تالار و زیر پی دیوارها دفن کنند.
در سال 1310 هجری شمسی، هنگامی که باستان شناسان مشغول حفاری در تخت جمشید بودند، به طور اتفاقی دو لوح داریوش بزرگ را درون یک جعبه سنگی کشف کردند. این الواح به همراه اشیای با ارزش دیگری که از این کاخ کشف شده بود، به موزه ایران باستان در تهران منتقل شد و هم اکنون در انبار این موزه نگهداری می شود.

[light lord]

کاخ تچر از نخستین کاخ هایی بود که به دستور داریوش بزرگ در تخت جمشید ساخته شد. دلیل نامگذاری این کاخ به تچر، کتیبه ای است که از زبان داریوش بزرگ بر درگاه جنوبی آن حک شده است.
روایت کرده اند که سنگ های این کاخ چنان صیقلی بوده است که تصویر شخص در آن منعکس می شده و به همین دلیل آن را تلار آینه هم نام نهاده بودند. این کاخ بر روی سکویی بنا شده که حدود 3 متر از کف آپادانا و حیاط مجاورش بلندتر است و یک تالار مرکزی و 2 اتاق اختصاصی دارد.
همچنین در ضلع غربی این کاخ یک ایوان وجود دارد که بر بدنه آن نقش برجسته هایی از هدیه آورندگان و خدمتگزاران حک شده است. همچنین نقش هایی بسیار زیبایی از نبرد داریوش با موجودات افسانه ای بر درگاه های تالار مرکزی کاخ حک شده است. این نقوش احتمالا نماد قدرت و جدیت پادشاه در حفظ و پاسداری از دروازه های امپراتوری در برابر تهاجم بیگانگان بوده است.

[light lord]

بر دیوارهای این کاخ علاوه بر کتیبه داریوش، سنگ نوشته هایی نیز از خشایارشا و اردشیر سوم هخامنشی برجای مانده است. در بخشی از کتیبه خشایارشا که بر ایوان جنوبی کاخ حک شده، چنین آمده است: به خواست اهورامزدا، این کاخ را پدرم داریوش شاه ساخت. باشد که اهورامزدا، مرا و آنچه را که من ساخته ام و آنچه را که پدرم ساخته، بپایاد.
در کاخ تچر علاوه بر کتیبه های هخامنشی، یادگارهایی نیز از دوره ساسانی واسلامی وجود دارد که از مهم ترین آنها می توان به کتیبه شاپور دوم ساسانی اشاره کرد.در این کتیبه که به خط پهلوی ساسانی حک شده، از تخت جمشید با نام صد ستون یاد شده است. در بخش هایی از این کتیبه آمده است: در ماه اسفند از دومین سال سلطنت خدایگان شاپور، شاه شاهان، شاهنشاه ایران و انیران (غیر ایران) - هنگامی که شاپور شاه از درگاه همایونی استخر به سوی سیستان روانه شده در میانه راه به نیکویی در این صدستون فرود آمد. او در این مکان بزمی بزرگ برپا نمود و آیین های دینی به جای آورد. سپس فرمان داد تا برای شادی روان خود و نیاکانش و کسانی که این بنا را ساخته اند، قربانی دهند.